پدافند غیرعامل با مفهوم کلی دفاع در برابر تهاجم، بدون استفاده از سلاح و درگیر شدن مستقیم، سابقه ای بس طولانی و به قدمت خلقت بشر دارد.

شکل گیری تمدن های اولیه در جهان، همواره با وقوع جنگ همراه بوده است، انسانها از طریق پناه گرفتن در غارها و ساخت جوشن و سپر و ایجاد برج و بارو و قلاع محکم و مرتفع و حفر خندق جهت حفظ جان و تامین امنیت گروهی با هدف پیشگیری از حملات غافلگیرانه دشمن اقدام نموده اند.

انجام اقدامات دفاع غیرعامل در جنگهای امروزی در جهت مقابله با تهاجمات دشمن و تقلیل خسارات ناشی از حملات هوایی، زمینی و دریایی مهاجم، موضوعی بنیادی است که وسعت و گستره آن تمامی زیرساخت های کلیدی، مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی کشور نظیر پالایشگاهها، نیروگاهها، بنادر، مجتمع های بزرگ صنعتی، مراکز بهداشتی و درمانی و … را در بر می گیرد.

امروزه کشورهایی که طعم خرابی و خسارات ناشی از جنگ را چشیده اند، جهت حفظ سرمایه های ملی و منابع حیاتی خود توجه خاص و ویژه ای به دفاع غیرعامل نموده و در راهبرد دفاعی خود جایگاه والایی برای آن قائل شده اند.

تعاریف و اصطلاحات:

پدافند هوایی عامل (Active Air Defense):

عبارت است از به کارگیری مستقیم جنگ افزارها(موشک های زمین به هوا و هوا به هوا، توپخانه پدافند هوایی) و اقدامات ضدالکترونیکی به منظور خنثی نمودن یا کاهش آثار حملات هوایی دشمن بر روی اهداف مورد نظر آن.

پدافند غیرعامل (Passive Defense):

به مجموعه اقداماتی اطلاق می گردد که مستلزم به کارگیری جنگ افزار و تسحیلات نبوده و با اجرای آن می توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان خسارات و تلفات ناشی از حملات و بمباران های هوایی موشکی دشمن را به حداقل ممکن کاهش دهد.

دفاع غیرعامل شامل مکان یابی، استتار، اختفاء، پوشش، تفرقه و پراکندگی، استحکامات، سازه های امن و مقاوم سازی، فریب و اعلام خبر می باشد.

دفاع غیرنظامی (Civil Defense):

مجموعه فعالیتهایی که می توان با انجام آن از بروز و استمرار سوانحی که جان و مال مردم را تهدید می کنند مانند سیل، زلزله، آتشفشان، آتش سوزی، طوفان و … جلوگیری نمود و یا در صورت بروز، آثار ناشی از آن را کاهش داد. تاکید اصلی دفاع غیرنظامی، حفاظت از مردم و انجام اقدامات اضطراری برای تعمیر و راه اندازی مجدد خدمات و تاسیسات جهت ادامه فعالیتهای روزمره می باشد.

مراکز حیاتی (Vital Centers):

مراکزی هستند که در صورت انهدام کل یا قسمتی از آنها موجب بروز بحران، آسیب و صدمات جدی و مخاطره آمیز در نظام سیاسی، هدایت، کنترل و فرماندهی، تولیدی و اقتصادی، پشتیبانی، ارتباطی و مواصلاتی، اجتماعی و یا دفاعی با سطح تاثیرگذاری منطقه ای در کشور گردد.

مراکزحساس (Critical Centers):

مراکزی هستند که در صورت انهدام کل یا قسمتی از آنها موجب بروز بحران، آسیب و صدمات قابل توجه در نظام سیاسی، هدایت، کنترل و فرماندهی، تولیدی و اقتصادی، پشتیبانی، ارتباطی و مواصلاتی، اجتماعی و یا دفاعی با سطح تاثیرگذاری سراسری در کشور گردد.

مراکز مهم (Important Centers):

مراکزی هستند که در صورت انهدام کل یل قسمتی از آنها موجب بروز بحران، آسیب و صدمات قابل توجه در نظام سیاسی، هدایت، کنترل و فرماندهی، تولیدی و اقتصادی، پشتیبانی، ارتباطی و مواصلاتی، اجتماعی و یا دفاعی با سطح تاثیرگذاری محلی در کشور گردد.

استتار و اختفا (Camouflage and Concealment):

فن و هنری است که با استفاده از وسایل طبیعی یا مصنوعی امکان کشف و شناسایی نیروها، تجهیزات و تاسیسات را از دیده بانی، تجسس و عکس برداری دشمن کاهش داده، مخفی نموده و حفاظت نماید.

استتار همرنگ سازی با محیط و اختفا استفاده صحیح از عوارض طبیعی و مصنوعی زمین می باشد به طوریکه تشخیص هدف توسط دشمن به سختی انجام گرفته و یا با تاخیر انجام پذیرد.

پوشش (Cover):

پوشش، پنهان سازی و حفاظت تاسیسات، تجهیزات و نیروی انسانی را در برابر دید و تیر دشمن می باشد.

پراکندگی (Dispersion):

گسترش، باز و پخش نمودن و تمرکززدایی نیروها، تجهیزات، تاسیسات یا فعالیتهای خودی، به منظور تقلیل آسیب پذیری آنها در مقابل تهدیدات، به طوریکه مجموعه ای از آنها هدف واحدی را تشکیل ندهند.

امنیت ملی (National Security):

مفهوم امنیت ملی مانند دیگر مفاهیم در علوم انسانی دارای تعریف واحدی نمی باشد.

فلج سازی استراتژیک(Strategic Paralysis):

وضعیتی است که در آن دولت در سطح سیاسی یا نظامی، امکان انجام هرگونه اقدامی به منظور جبران خسارت ها، تغییر طرح ها، فراهم آوردن ضد حمله و یا مانند این ها را از دست می دهد، فلج سازی استراتژیک در زمانی حاصل می شود که در یک چارچوب زمانی فشرده حوادث مختلفی رخ دهند و همه حواس ما را دچار اضافه بار سازند.

تهدید هوایی (Air Threat):

هر نوع عملیات هوایی دشمن که وضعیت پدافندی کشور مورد تهاجم را به مخاطره اندازد.

برتری هوایی (Air Supremacy):

برتری در آسمان تا حدی که به نیروهای زمینی، دریای و هوایی خودی اجازه دهد تا بدون نگرانی از مداخله موثر دشمن، هرگاه که اراده کنند عملیات انجام دهند.

منطقه غیرنظامی (Demilitarized zone):

منطقه ای که به موجب موافقت نامه بین المللی، نگهداری نیروی نظامی یا ایجاد و نگهداری تاسیسات نظامی از هز نوع در آن ممنوع باشد.

قابلیت بقاء (Survivability):

توانایی نیروهای مسلح و جوامع غیرنظامی یک کشور به نحوی که در مقابل حمله استقامت کنند و ضمن تحمل آن قادر باشند به نحو موثری به وظایف خود عمل نمایند. این توانایی به طور عمده در نتیجه دفاع عامل و غیرعامل به دست می آید.

نقطه آسیب پذیر (Vulnerable point):

هدف آسیب پذیری است که قطر آن از ۴۰۰متر کمتر باشد مانند(پل، انبار مهمات، پاسگاه فرماندهی، پست فشار قوی، مرکز کنترل پالایشگاه و …).

منطقه آسیب پذیر (Vulnerable point):

هدف آسیب پذیری است که قطر آن از ۴۰۰متر بیشتر باشد مانند(پایگاه هوایی، پایگاه موشکی، مجتمع بزرگ صنعتی، پالایشگاه، نیروگاه و…).

هدف نرم (Soft Target):

هدفی که در مقابل موج انفجار، حرارت و امواج رادیواکتیو ناشی از انفجار هسته ای فاقد حفاظ ایمنی باشد.

هدف سخت (Hard Soft):

هدفی که در مقابل موج انفجار، حرارت و امواج رادیواکتیو ناشی از انفجار هسته ای از ایمنی برخوردار باشد. موثرترین نوع استحکام وقتی به وجود می آید که هدف در مقابل حملات شیمیایی و میکروبی نیز حفاظ ایمنی داشته باشد.

پناهگاه (Defilade):

حفاظ و پوششی است جهت مخفی شدن از دید و مصون ماندن از آتش دشمن با استفاده از مواد طبیعی یا مصنوعی.

استحکامات (Fortification):

ایجاد هرگونه حفاظ که در مقابل اصابت مستقیم بمب، راکت، موشک، گلوله، توپخانه، خمپاره و یا ترکش آنها مقاومت نموده، مانع صدمه رسیدن به نفرات و یا تجهیزات گردد.

موانع (Barrier):

عبارت است از عارضه طبیعی یا مصنوعی که حرکت نیروهای دشمن یا خودی را کند، متوقف و یا منحرف نماید.

فریب (Deception):

کلیه اقدامات طراحی شده حیله گرانه ای است که موجب گمراهی و غفلت دشمن در نیل به اطلاعات و محاسبه و برآورد صحیح از توان کمی و کیفی طرف مقابل گردد.

فریب نظامی (Military Deception):

اقداماتی که به منظور گمراه ساختن فرماندهان تصمیم گیرنده دشمن انجام می شود تا دشمن از توانایی ها، اهداف و عملیات نیروهای خودی آگاه نشود، در نتیجه به اقدام (یا عدم اقدام) خاصی مبادرت ورزد که به انجام ماموریت نیروهای خودی کمک خواهد نمود.

فریب نظامی استراتژیک (Strategic Military Deception):

•  فریب نظامی که توسط فرماندهان عالی نظامی و یا در حمایت و پشتیبانی از آنان طراحی و اجرا می گردد، این فریب به منظورتاثیرگذاردن بر عملیات، سیاست و خط مشی های نظامی دشمن صورت می گیرد.
• چنانچه اهداف فریبنده در یک طرح فریب بسیار گسترده که هدف آن سردرگمی دشمن در خصوص استراتژی اصلی و یا اهداف استراتژیک بکاربرده می شود.

آمایش سرزمینی (Spatial Planning):

آمایش سرزمینی نوعی برنامه ریزی راهبردی است که سعی دارد ارتباط انسان با محیط و فعالیتهایش را مورد مطالعه قرار دهد و مطلوب ترین شکل این ارتباط را به عنوان برنامه های توسعه همه جانبه معرفی نماید.

تفرقه و جداسازی (Separation):

جداسازی و جابجایی تجهیزات حساس و ارزشمند قابل حمل از یک نقطه به نقطه دیگر جهت کاهش شناسایی و آسیب پذیری این اهداف می باشد مانند انتقال هواپیماهای مسافربری به فرودگاههای دورتر از برد سلاحهای دشمن و یا انتقال تجهیزات حساس قابل حمل از مراکز حیاتی و حساس به محلی است که به علت عدم شناسایی قبلی آن توسط دشمن دارای حساسیت کمتر و امنیت و حفاظت بالاتری نسبت به محل قبلی است.

موضع فریب (Dummy Site):

موضعی که به یک موضع واقعی شباهت داشته باشد. این موضع برای فریب دشمن گمراه نمودن او نسبت به محل موضع حقیقی بیشتر نشان دادن توان خودی و منحرف نمودن آتش دشمن بر علیه موضع حقیقی ایجاد می گردد.

اعلام خبر (Early Warning):

آگاهی و هشدار به نیروهای خودی مبنی بر این که عملیات تعرضی دشمن نزدیک می باشد. این هشدار که برای آماده شدن است ممکن است چند دقیقه، چند ساعت، چند روز و یا زمانی طولانی تر از آغاز مخاصمات اعلام گردد.

تجهیزات و وسائل اعلام خبر شامل رادار، دیده بانی بصری، آژیر، پیام ها و آگهی های هشدار دهنده می باشد.

اهداف دفاع غیرعامل:

1.      کاهش قابلیت و توانایی سامانه های شناسایی، هدف یابی و دقت هدف گیری تسحیلات آفنندی دشمن.
2.    تقلیل آسیب پذیری و کاهش خسارات و صدمات تاسیسات، تجهیزات و نیروی انسانی مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی کشور در برابر تهدیدات و حملات دشمن.
3.      حفظ سرمایه های کلان ملی کشور.
4.      حفظ توان خودی جهت ادامه فعالیتها و تداوم عملیات تولید و خدمات رسانی.
5.      سلب آزادی و ابتکار عمل از دشمن و ایجتد شرایط سخت و دشوار برای وی در صحنه عملیات.
6.      صرفه جویی در هزینه های تسلیحاتی و نیروی انسانی.
7.      افزایش آستانه مقاومت مردمی و قوای خودی در برابر تهاجمات دشمن.
8.    تحمیل هزینه بیشتر به دشمن از طریق وادار نمودن وی به تلف نمودن منابع محدود خود بر روی اهداف کاذب و فریبنده و سلب صرفه جویی قوا از وی.
9.      بالا بردن توان دفاعی کشور.

۱۰٫ توزیع ثروت، جمعیت و سرمایه های ملی در کل فضای سرزمینی کشور از طریق اعمال سیاست تمرکززدایی، آمایش سرزمینی و پراکندگی زیر ساختهای کلیدی و مراکز حیاتی، حساس و مهم محصولات کلیدی(نیروگاهی، پالایشگاهی، صنعتی، نظامی، غذایی، آبرسانی و …).

۱۱٫ ایجاد آمادگی های لازم مقابله با دشمن در شرایط تهدیدات نامتقارن.

۱۲٫ حفظ تمامیت ارضی، امنیت ملی و استقلال کشور.

مبانی پدافند غیرعامل:

اهمیت دفاع غیرعامل

تجارب و شواهد ثبت شده در جنگ های اعصار گذشته تاریخ بشری و قرن حاضر نمونه های مدلل و انکارناپذیری است که اهمیت پدیده دفاع غیرعامل را آشکار و ثابت نموده و موارد مشروحه زیر نمونه های بارز این اهمیت می باشند:

1. موجب زنده ماندن و حفظ بقای نیروی انسانی می گردد که باارزشترین سرمایه و موجودیت ملی کشور می باشد:

•  وجود و حیات هر سرباز یا فرمانده می تواند پیروزی و سرنوشت نبرد را رقم زند.
•  وجود و حیات هر انسان و شهروند در صحنه اجتماع می تواند موجب حیات، توسعه و نجات جمعه و ملت گردد.
•  از دست دادن نابهنگام یک انسان، بزرگترین زیان اجتماعی است که به جامعه و کشور وارد می شود.
•  موضوع پدافند غیرعامل و بهره گیری از منافع آن نها زاییده عقل انسان نبوده و خداوند حکیم که مخزن تمام علوم نزد اوست در آیه (۸۰)سوره مبارکه انبیاء می فرماید:

و علمناه صنعهً لبوس لکم لتحصنکم من باسکم فهل انتم شاکرون

و ما به او(حضرت داوود علیه السلام) ساخت ذره را تعلیم نمودیم تا شما را از آسیب جنگ در امان بدارد، پس آیا از شکرگزارانید؟

•   مقابله با تهدیدات و برگرداندن آتش از روی سرمردم و حفظ جان آنها از جمله اهداف اصولی دفاع غیرعامل می باشد که ارزش والای آن در حدیثی از پیامبراکرم چنین نقل شده است:

«هرکس تجاوز آب یا آتشی را از گروهی از مسلمین برگرداند، بهشت بر او واجب می شود.

1. ۲٫ موجب صرفه جویی کلان اقتصادی و ارزی درحفظ تجهیزات و تسلیحات بسیار گران قیمت نظامی می گردد:

•  دشمن در جهت انهدام تسلیحات نظامی ما چشمان تیز بینی در زمین، دریا، آسمان و فضا دارد. هرچه را دشمن ببیند مورد هدف قرار می دهد و هرچه را هدف قرار دهد احتمالا منهدم خواهد شد.
•  خرید و تهیه تسهیلات نظامی در هر زمان و از هرجا امکان پذیر نمی باشد.
•  وجود حتی یک سلاح(تیربار، توپ، تانک، بالگرد، هواپیما، شناور، موشک و …) می تواند سرنوشت نبرد را رقم زند.

1. ۳٫ اقدامات پدافند غیرعامل، مراکز حیاتی و حساس اقتصادی، سیاسی، نظامی، ارتباطی و مراکز عمده علمی و فرهنگی و … را در برابر حملات و بمباران هاب هوایی دشمن حفظ و ادامه فعالیت در شرایط بحران و جنگ را ممکن می کند:

•   اهداف اصلی و نوک پیکان حمله دشمن در «استراتژی انهدام مرکز ثقل» مراکز حیاتی و حساس یاد شده می باشد.
•   کم توجهی به اقدامات دفاع غیرعامل در مراکز حیاتی و حساس در طول جنگ تحمیلی به علت نبودن استراتژی دفاعی همه جانبه موجب خسارتهای سنگین و قابل توجهی گردید.
•   اجرای سیاست تمرکززدایی و توزیع و پراکندگی مراکز حیاتی، حساس و مهم و امکانات و تسهیلات حاشیه ای آن در کل فضای سرزمینی کشور علاوه بر حفظ سرمایه های کلان ملی کشور در برابر تهدیدات احتمالی بستر مناسبی را در جهت محروم زدایی مناطق محروم، اشتغال زایی و ایجاد عدالت اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی ایجاد می نماید.
• ·    رعایت پاره ای از اقدامات دفاع غیرعامل در بعضی از مراکز حیاتی و حساس کشورموجب مقاومت بهتر و آسیب پذیری کمتر آنها در برابر حملات و بمباران های هوایی دشمن و تداوم خدمات رسانی و اجرای ماموریت در طول هشت سال دفاع مقدس گردید.

1. ۴٫ اقدامات دفاع غیرعامل موجب تحمیل هزینه قابل توجه به دشمن می گردد:

• انهدام اهداف مستحکم به مراتب مشکل تر و پرهزینه تر از انهدام اهداف بدون حفاظ می باشد.
•  دشمن باید هواپیماها، تسلیحات و زمان بیشتری را صرف کشف هدفها و انهدام آنها نماید.
•  چنانچه «خرج» یک اقدام یا تهدید، از «دخل» آن برای دشمن بیشتر باشد، در تصمیم و عمل وی تاثیر بازدارنده خواهد داشت.

1. ۵٫ اقدامات دفاع غیرعامل سبب به وجود آمدن تاثیرات روحی و روانی مثبت در شهروندان و رزمندگان می گردد:

•  بنا به نظریه ثقل جنگ ها از مرزها و میادین نبرد نزدیک به شهره سوق داده شده است.
•  اهداف مورد توجه دشمن از بمباران شهرها به قرار زیر می باشد:
•  ایجاد فشار بر دولتمردان و مسئولین
•   برهم زدن نظم اجتماعی
•   ایجاد از هم گسیختگی در مردم و مجبور نمودن آنها به مهاجرت از شهرها
•   ایجاد نارضایتی در مردم و جامعه
•   نگران ساختن رزمندگان نسبت به اوضاع پشت جبهه
•   از بین بردن مقاومت عقبه های شهری و پشتیبانی شهروندان از جبهه
•   آمار تلفات غیرنظامیان در جنگ ها روندی افزایشی داشته است.

1. ۶٫ اقدامات دفاع غیرعامل موجب حفظ نیروها برای ضربه زدن در زمان و مکان مناسب و گرفتن آرادی و ابتکار عمل از دشمن می گردد.
2. ۷٫در مقام مقایسه سه عنصر(تهاجم، دفاع عامل و غیرعامل) عنصر دفاع غیرعامل مخارج و هزینه های کمتری دارد و از نظر اخلاقی و بشردوستی و سیاسی مفهومی صلح دوستانه و تنش زا دارد.
3. ۸٫ اجتناب ناپذیر بودن جنگهای آینده و لزوم آمادگی دفاعی.
4. ۹٫نیل به دفاع غیرعامل در مقایسه با دفاع عامل، ساده تر و سهل الوصول تر و با سیاست خودکفایی و عدم وابستگی و استقلال کشور موافق تر است.

۱۰٫  پیشگیری بهتر از درمان و تصفیه آب در سرچشمه آسانتر از تصفیه در دریاست. متخصصین زلزله شناسی ژاپنی عقیده دارند این زلزله نیست که موجب کشته شدن انسانهای بی گناه و بروز خسارت می گردد، بلکه سازه های ناامن می باشد که موجب بروز مرگ و خسارت می گردند.

• علت بسیاری از تلفات انسانی و خسارات تجهیزات مراکز حیاتی، حساس و مهم در بمباران های هوایی و موشکی را نیز می توان منبعث از نبود و یا نواقص اقدامات دفاع غیرعامل در سطوح مختلف راهبردی، عملیاتی و تاکتیکی دانست.

1. ۱۱٫ نظریه های اسثراتژیک و دکترین های نظامی، دال بر اهمیت و لزوم توجه به دفاع غیرعامل می باشد:

• کسی که اولین ضربه را می زند برنده نیست بلکه کسی که آخرین ضربه را تحمل می کند برنده است.
• برابر تجارب عملی ثبت شده در تاریخ نظامی جنگهای گذشته، انجام اقدامات فریبنده موجب غافلگیری و سلب ابتکار دشمن گردیده و در صورت عدم انجام اقدامات فریبنده غافلگیری تا میزان ۵۰ درصد کاهش می یابد.

اصول دفاع غیرعامل:

اصول دفاع غیرعامل، مجموعه اقدامات بنیادی و زیربنایی است که در صورت به کارگیری می توان به اهداف پدافند غیرعامل از قبیل تقلیل خسارات و صدمات، کاهش قابلیت و توانایی سامانه های شناسایی و آشکارساز، هدف یابی و دقت هدف گیری تسلیحات آفندی دشمن و تحمیل هزینه بیشتر به وی نائل گردید. این اصول عبارتند از:

1.       مکان یابی (Site Selection)
2.        استتار (Camouflage)
3.        اختفا (Concealment)
4.        پوشش (Cover)
5.        فریب (Deception)
6.        پراکندگی (Dispersion)
7.     تفرقه و جابجایی (Separation)
8.       مقاوم سازی و استحکامات (Hardening& Fortification)
9.       اعلام خبر (Early Warning)

ملاحظات

الف) مکان یابی مطلوب را می توان مهم ترین اقدام پدافند غیرعامل در کاهش آسیب پذیری مراکز حیاتی و حساس محسوب نمود زیرا اگر در مرحله صفر پروژه طراحی، احداث و تاسیس مراکز حیاتی و حساس عوامل و معیارهای ذیربط دفاعی و امنیتی از قبیل حداکثر استفاده از عوارض طبیعی، آمایش سرزمینی، رعایت پراکندگی، پرهیز از انبوه و حجیم سازی، مقاوم سازی اولیه و بسیاری از فرصتهای موجود در دسترس رعایت، نظارت و کنترل گردد از بروز بسیاری از مشکلات بعدی نوعاً پیچیده و هزینه بر جلوگیری به عمل خواهد آمد.

ب) اقداماتی از قبیل حفاظت، اطفاء حریق، امداد و نجات، کنترل خسارات، تخلیه مجروحین و …چزء اصول دفاع غیرعامل نبوده بلکه آنها را می توان در ردیف ملاحظات اساسی محسوب نمود که جزء حوزه های مسئولیتی سایر ساختارهای سازمانی می باشد.

فرایند ساماندهی پدافند غیرعامل

فرایند ساماندهی پدافند غیرعامل مراکز ثقل نظامی و غیرنظامی(وزارتخانه ها و سازمانها) مستلزم طرح ریزی جامع، تعیین راهبرد، برنامه ریزی و سرمایه گذاری هوشمندانه بر روی زمان و منابع و اجرای اقدامات فرایندی مشروح زیر می باشد:

۱٫سازماندهی:

الف. تشکیل کمیته مرکزی پدافند غیرعامل وزارتخانه/سازمان (مثل کمیته پدافند غیرعامل وزارت نیرو).

ب. تشکیل کمیته های پدافند غیرعامل زیرمجموعه های اصلی وزارتخانه/سازمان

ج. تشکیل کمیته اجرایی پدافند غیرعامل مراکز (کمیته های اجرایی پدافند غیرعامل هریک از مراکز ثقل)

۲٫ اولویت بندی مراکز ثقل وزارتخانه / سازمان بر اساس معیارها و شاخه های مصوب مندرج در جدول ماتریس مربوطه

۳٫ آموزش مدیران ذیربط سطوح عالی، میانی و اجرایی و توسعه فرهنگ دفاع غیرعامل در سطوح مختلف سازماندهی وزارتخانه ها / سازمان

۴٫ تشکیل کمیته راهبری متمرکز در وزارتخانه / سازمان جهت هدایت و کنترل متمرکز طرح ریزی، برنمه ریزی اقدامات پدافند غیرعامل و ساماندهی جامع امور.

۵٫ برنامه ریزی لازم در جهت بررسی و ارزیابی میدانی مراکز ثقل(حیاتی، حساس و مهم) وزارتخانه / سازمان.

۶٫ تهیه و تدوین شناسنامه پدافند غیرعامل هریک از مراکز ثقل(حیاتی، حساس و مهم).

۷٫ تهیه و تدوین طرحهای پدافند غیرعامل.

۱/۷٫ طرح جامع راهبردی پدافند غیرعامل وزارتخانه / سازمان

۲/۷٫ طرح راهبردی عملیاتی زیرمجموعه های اصلی وزارتخانه / سازمان

۳/۷٫ طرح اجرایی، تاکتیکی پدافند غیرعامل مراکز ثقل (نظیر طرح اعلام خبر، طرح استفاده از پناهگاه، طح تفرقه، طرح پراکندگی و …).

۸٫ تهیه و تدوین برنامه های سالیانه پدافند غیرعامل وزارتخانه / سازمان

۹٫ تشکیل اتاق وضعیت مرکزی پدافند غیرعامل در وزارتخانه / سازمان جهت اعمال هدایت و مدیریت متمرکز و سهولت در کنترل و نظارت به موقع بر روی طرحها و پروژه ها.

۱۰٫ اعمال نظارت و کنترل لازم از طریق انجام بازدیدها و بازرسی های نوبه ای.

۱۱٫ تشکیل کتابخانه و آرشیو تخصصی پدافند غیرعامل در کمیته مرکزی پدافند غیرعامل وزارتخانه / سازمان.

۱۲٫ اتخاذ تدابیر و برنامه ریزی لازم در جهت مستند سازی تجربیات عملی پدافند غیرعامل در چارچوب منسجم و پویای مدیریت راهبردی.