سالانه ميليونها نفر از مردم دنیا در نتیجه وقوع بلایای طبیعی و انسان ساخت از قبيل زلزله، سيل، آتش سوزي، سونامي، آتش سوزی، تصادفات جادهای با مصدومین انبوه و حملات تروريستي تحت تأثير قرار ميگيرند. کشور ایران نیز جزو ده کشور بلاخیز دنیا به شما میرود و در هر سال تعداد زیادی از هموطنان ما در نتیجه وقوع این بلایا کشته و مجروح شده و افراد زیادی متأثر می گردند.
بیمارستانهای کشور نیز به عنوان يكي از اركان مهم ارايه خدمات درمانی و مراقبتی در نظام سلامت باید آمادگی خود را به منظور ارائه پاسخ موثر و هماهنگ به پیامدهای سلامتی ناشی از بلایا و فوریت ها در راستای اجرای استانداردهای اعتبار بخشی و کارکردهای برنامه ملی پاسخ نظام سلامت به بلايا و فوريتها در قالب یک برنامه مدون و نقشه راه سالیانه ارتقاء داده و تاب آوری خود را افزایش دهند.
مواد و و روشها:
در این مقاله با استفاده از آخرین منابع و مرور متون علمی مرتبط با آمادگی بیمارستانی در حوادث و بلایا در کتب، ژورنالها و سایتهای معتبر و بکارگیری اسناد بالادستی و برنامه های موجود در کشور و با بهره بردن از نظر متخصصان و صاحبنظران نقشه راه آمادگی بیمارستانهای تابعه دانشگاه علوم پزشکی تهران در حوادث و بلایا طراحی و تدوین شده است.
نتایج:
این نقشه راه در قالب یک بسته عملیاتی و آموزشی و یکسری گام های اجرایی با یک توالی منطقی و نظام مند و بر اساس سنجه های اعتبار بخشی و کارکردهای فاز آمادگی برنامه ملی پاسخ نظام سلامت به بلايا و فوريت ها که شامل: ارزیابی ایمنی و خطر، برنامه ریزی فوریت و تدوین برنامه عملیات فوریت، هماهنگی راهبردی با ذی نفعان، ذخیره سازی لوازم و تجهیزات، آموزش و تمرین می باشد، طراحی و تدوین گردید و توسط مرکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی تهران و با محوریت دبیران کمیته مدیریت خطر حوادث و بلایای بیمارستانها در حال اجرا و عملیاتی شدن می باشد.
بحث و نتیجه گیری:
با توجه به اهمیت اتخاذ رویکرد پیش کنشی و تمرکز بر کارکردهای فاز کاهش اثرات و آمادگی در چرخه مدیریت بلایا و نقش و جایگاه کلیدی بیمارستانها و مراکز درمانی کشور در پاسخ به حوادث و بلایا و از طرفی درگیری بسیاری از بیمارستانها در امور روزمره و کم اهمیت بودن موضوع مدیریت بلایا و آمادگی بیمارستانی در ساختار مدیریت کلان بیمارستانهای کشور، ضرورت بکارگیری و اجرایی کردن اجزای این نقشه راه به منظور ارائه یک پاسخ اثر بخش در هنگام وقوع بلایا در کلیه بیمارستان های کشور بسیار مهم و حیاتی به نظر می رسد.
واژگان کلیدی:
نقشه راه، آمادگی بیمارستانی، حوادث و بلایا، برنامه عملیات فوریت، اعتبار بخشی
ردیف |
عناوين برنامه های عملیاتی و اجرایی
|
عناوين برنامه های آموزشی ضروری |
۱ | تشکیل کمیته مدیریت خطر حوادث و بلایا در بیمارستان با حضور همه ذی نفعان داخلی و هماهنگی راهبردی با ذی نفعان خارجی | معارفه اعضاء و مسئولین کلیدی بیمارستان و نمایندگان سایر سازمان ها |
۲ | تصویب نهایی اعضای اصلی و فرعی کمیته و آیین نامه داخلی کمیته و صدور ابلاغ برای همه اعضاء | تحویل بسته آموزشی مدون به کلیه اعضای کمیته |
۳ | برگزاری منظم و مدون جلسات کمیته با دستور جلسات مشخص بر اساس استانداردها و سنجه های اعتبار بخشی و در راستای تحقق آنها در بیمارستان، تدوین خط مشی ها ، روش های اجرایی و شاخص های کمیته | کلیات خطر حوادث و بلایا در بیمارستان ( تعاریف و اصطلاحات پایه مدیریت خطر بلایا ، چرخه مدیریت بلایا و آشنایی با سیستم، برنامه ها و اسناد بالا دستی و سنجه های اعتبار بخشی ) |
۴ | انجام ارزیابی مخاطرات، آسیب پذیری ها و ظرفیت ها (ارزیابی خطر بلایا) بر اساس ابزار کشوری HSI و مجموعه ابزارهای سنجش آمادگی و ظرفیت پاسخ با همکاری همه صاحبان فرایند | ارزیابی خطر بلایا در بیمارستان
(با استفاده و بکارگیری از ابزارهای موجود در کشور)
|
۵ | طراحی و تدوین برنامه عملیات فوریت (EOP) در سطح بیمارستان با تمامی اجزاء ضروری یک برنامه استاندارد و بر اساس نتایج ارزیابی خطر بلایا ، طبق الگو و قالب استاندارد | برنامه ریزی فوریت (آشنایی با اصول و مبانی برنامه ریزی و نگارش انواع برنامه و معرفی الگوی استاندارد) |
۶ | تعیین و تجهیز مرکز فرماندهی بحران بیمارستان ( HCC ) یا همان EOC به صورت استاندارد با تمامی امکانات لازم و ضروری بر اساس استانداردها (اینترنت، فاکس، تلفن ماهواره ای و…) | نقش و کارکرد مرکز فرماندهی بیمارستان در پاسخ به بلایا و فوریت ها |
۷ | تعیین جایگاه های اصلی و جانشین های سامانه فرماندهی حادثه بیمارستان (HICS) در سطح بیمارستان و تدوین نحوه فراخوانی نقش های ضروری این سامانه بر اساس وسعت حادثه و داشتن بانک اطلاعات تماس کلیه اعضاء سامانه و جانشین های آنها | سامانه فرماندهی حادثه بیمارستانی (HICS): جایگاه، نقش و اجزای سامانه در مدیریت منسجم بحران در بیمارستان |
۸ | تدوین و ابلاغ شرح وظایف مشخص برای جایگاه های اصلی و جانشین های سامانه فرماندهی حادثه بیمارستان (HICS) در سطح بیمارستان | تبیین برگههای شرح وظایف اعضاء( JAS ) و انواع فرم های موجود سامانه فرماندهی حادثه بیمارستانی (HICS) |
۹ | طراحی و ایجاد تیم های واکنش سریع بیمارستان های تابعه دانشگاه با محوریت بیمارستان های جنرال و بیمارستان های داوطلب | آموزش های تخصصی تیم های واکنش سریع |
۱۰ | تهیه و تدوین فرایند اطلاع رسانی خطر و سامانه هشدار اولیه در بیمارستان و چگونگی اعلام سطوح هشدار قرمز، نارنجی و زرد در شرایط مختلف و اقدامات ضروری در هر وضعیت | تبیین فرایند اطلاع رسانی خطر و سامانه هشدار اولیه در بیمارستان |
۱۱ | تدوین برنامه مدون و روش اجرایی برای افزایش ظرفیت شامل: تخت و فضای بستری، پرسنل در رده های مختلف (نحوه فراخوانی و گسیل نیروها)، وسایل و تجهیزات ضروری و ایجاد ساختار و سیستم مدیریتی | مبانی و اصول افزایش ظرفیت بیمارستانی |
۱۲ | طراحی و تدوین برنامه تخلیه اضطراری بخش ها و واحدهای مختلف پاراکلینیکی | تخلیه اضطراری در بیمارستان |
۱۳ | طراحی و تدوین برنامه و دستورالعمل تریاژ بیمارستان در بلایا و حوادث با انبوه مصدومین | تریاژ در بلایا و حوادث با انبوه مصدومین |
۱۴ | تشکیل تیم آتش نشانی و مواد خطرناک (HazMat) با شرح وظایف مشخص در سطح بیمارستان و برنامه ریزی برای آموزش تخصصی اعضای تیم به با همکاری سازمان آتش نشانی | آموزش مبانی آتش نشانی و اطفاء حریق و برخورد با مواد خطرناک ویژه اعضای تیم آتش نشانی بیمارستان |
۱۵ | تدوین برنامه آمادگی برای تهدیدات خاص و سلاح های کشتار جمعی (سایبری، حوادث شیمیایی، پرتوی، بیولوژیک و…) | آشنایی با حوادث CBRNE و نحوه برخورد با آنها |
۱۶ | طراحی و تدوین برنامه های تمرین سالیانه مدون در سطح بیمارستان برای ظرفیت سازی و افزایش آمادگی و توان پاسخ موثر در موارد بحران و ارزشیابی برنامه ها | مبانی تمرین بلایا (طراحی، اجرا و ارزشیابی انواع تمرین بلایا) |
۱۷ | اجرای منظم دوره های آموزشی برای رده های مختلف پرسنلی شامل پزشکان، پرستاران و… | تروما، تریاژ و سایر کارکردهای تخصصی برنامه عملیات فوریت بیمارستان |
۱۸ | اجرا و ارزیابی تمرین های دورمیزی، انواع دریل و یا تمرین عملکردی و میدانی سالیانه در سطح بیمارستان برای ارزیابی برنامه ها و پیدا کردن نقاط ضعف و قوت و طراحی برنامه های اصلاحی و یا بازنگری برنامه ها | مبانی تمرین بلایا (طراحی، اجرا و ارزشیابی انواع تمرین و مانور بلایا) |
۱۹ | تجهیز انبار و استوک مشخص برای شرایط بحران و بلایا در سطح بیمارستان و بخش اورژانس شامل لیست داروهای و وسایل ضروری از قبیل: تخته بلند پشتی، اسکوپ، ست بیحرکت کننده سر، کمربند و بند عنکبوتی برای بستن بیمار، انواع آتل (خلاء و کششی و آتل SAM)، کیف احیاء، ونتیلاتور پرتابل، پالس اکسیمتر انگشتی پرتابل، ست تزریق داخل استخوانی، ست سوختگی، ست زایمان، وسایل محافظت فردی برای حوادث شیمیایی و پرتوی و… | آموزش های تخصصی کار با لوازم و تجهیزات پزشکی |
۲۰ | تجهیز آمبولانس های واحد نقلیه بیمارستان به صورت یک واحد سیار مراقبت ویژه (MICU) و یا آمبولانس تیپ B برای جابجایی و انتقال اصولی و ایمن بیماران و مصدومین | آموزش کار با آمبولانس و نحوه انتقال اصولی بیماران و مصدومین |
۲۱ | بازبینی و تجدید نظر سالیانه در برنامه عملیات فوریت بیمارستان، خط مشی ها، روش های اجرایی و دستورالعمل های کمیته مدیریت خطر حوادث و بلایا بر اساس نتایج ارزیابی |
آموزش تدوین برنامه بهبود |
تهیه و تدوین:
دکتر امیر سالاری
دکتری تخصصی سلامت در بلایا و فوریت ها
مدرس اورژانس و مراقبت های ویژه- دانشگاه علوم پزشکی تهران